Η Κύθνος, όπως και τα περισσότερα Κυκλαδονήσια, διαθέτει ιδιαίτερα σημαντική οινοποιητική παράδοση η οποία χάνεται στα βάθη την αιώνων. Πριν οι κάτοικοί της ασχοληθούν εντατικά με τον τουρισμό όλοι οι κάτοικοι είχαν μικρά αμπελάκια όπου καλλιεργούσαν σταφύλια τόσο για να απολαμβάνουν τον καρπό τους όσο και για να τον μετατρέπουν σε οίνο. Μικρά αμπέλια μπορούσε να βρει κανείς παντού: στις αυλές, σε μικρούς κολπίσκους αλλά και στις αναβαθμίδες ή σκάλες όπως λέγονται στο νησί που κατασκεύαζαν με την τέχνη της ξερολιθιάς σε κάθε πλαγιά που υπήρχε εύφορο έδαφος.
Καθώς οι Θερμιώτες ξεκίνησαν να ασχολούνται με τον τουρισμό, ο οποίος τους απέφερε καλύτερα έσοδα, εγκατέλειψαν τους μικρούς αυτούς αμπελώνες. Τα τελευταία χρόνια γίνονται σημαντικές προσπάθειες ώστε να ξεκινήσει και πάλι οι καλλιέργεια του αμπελιού με ποιοτικά οινοποιεία που δίνουν προτεραιότητα στη σωστή εμφιάλωση και τη διατήρηση των παραδοσιακών ποικιλιών της Κύθνου.
Οι γεωκλιματικές και εδαφολογικές συνθήκες στα Θερμιά ευνοούν την αμπελουργική παραγωγή και δίνουν ιδιαίτερα ποιοτικά χαρακτηριστικά στα σταφύλλια που καλλιεργούνται. Τα άνυδρα καλοκαίρια με τις ελάχιστες βροχοπτώσεις βοηθούν στη δημιουργία σακχάρων ποιότητας στα σταφύλια ενώ παράλληλα προστατεύουν την παραγωγή από τις επιθέσεις μυκήτων. Τα κρασιά που παρασκευάζονται έχουν ιδιαίτερα γευστικά και αρωματικά χαρακτηριστικά. Σήμερα μεγάλους αμπελώνες μπορεί κανείς να βρει στις περιοχές Λουτρό, Μέριχας, Καλό Λιβάδι, Σιμούσι και Λεύκες. Ιδιαίτερα μνεία πρέπει να γίνει στο κ. Κώστα Γονιδάκη ο οποίος διαθέτει τον μεγαλύτερο αμπελώνα της περιοχής, έκτασης 45 στρεμμάτων και ο οποίος προσπαθεί να αναβιώσει τον παραδοσιακό οίνο της Κύθνου που παράγεται από την τοπική ποικιλία ψαροσύρικο.
Οι σημαντικότερες οινοποιήσιμες ποικιλίες που καλλιεργούνται σήμερα στο νησί της Κύθνου είναι οι κόκκινες “Μαυροτράγανο” και η “Ψαροσύρικο” ενώ από λευκές οι “Ασύρτικο” και “Ποταμίσιο”. Η ταυτοποίηση της παραδοσιακής ποικιλίας Ψαροσύρικο μπόρεσε να γίνει χάρη στις καταγραφή των παραδοσιακών ελληνικών ποικιλιών που είχαν γίνει από το 1910 – 1925 από τους καθηγητές του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και οι οποίες υπάρχουν στο μητρώο ελληνικών ποικιλιών. Η διαδικασία της ταυτοποίησης δεν ήταν ιδιαίτερα εύκολη και χρειάστηκε αρκετός κόπος και χρόνος ώστε να βρεθούν παλιά αμπέλια της ποικιλίας αλλά και να μπορέσει να γίνει η αναβίωσή της.
Μια από τις δυσκολίες που συναντά ο σύγχρονος αμπελουργός στην Κύθνο είναι το γεγονός ότι τα αμπέλια του βρίσκονται σε αναβαθμίδες ενώ συνήθως είναι και διάσπαρτα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να χρειάζεται αρκετός χρόνος για τις μετακινήσεις αλλά και για τις αμπελουργικές εργασίες. Πολλές φορές η πρόσβαση δεν είναι εύκολη κάτι που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο τις καλλιεργητικές τεχνικές που πρέπει να εφαρμοστούν όπως το κλάδεμα ή ο τρύγος.
Η Κύθνος πλέον έχει εισέλθει για τα καλά στον αμπελουργικό χάρτη των Κυκλάδων παράγοντας οίνους ποιότητας ερυθρούς και λευκούς με ξεχωριστά γευστικά χαρακτηριστικά και αρώματα. Καθώς η αμπελουργική παράδοση του νησιού αναγεννάτε σιγά σιγά είναι σίγουρο πως τα επόμενα χρόνια μας περιμένουν πολλές και ευχάριστες εκπλήξεις.
