Η εικόνα των ανεμόμυλων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη στο μυαλό των περισσότερων επισκεπτών με τις Κυκλάδες και φυσικά η Κύθνος δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα. Οι ανεμόμυλοι διαδραμάτισαν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην οικονομία των νησιών του Αιγαίου και χρησιμοποιούνταν για το άλεσμα του αλευριού. Οι Κυκλάδες προμήθευαν με αλεύρι και παξιμάδια τα εμπορικά πλοία αλλά και τους πολεμικούς στόλους που διέσχιζαν το Αιγαίο και ταξίδευαν στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα. Στην Κύθνο συναντάμε ανεμόμυλους στη Μεσσαριά καθώς και στη Δρυοπίδα.
Η κατασκευή του ανεμόμυλου της Κύθνου
Οι ανεμόμυλοι της Κύθνου είναι κυκλικές κατασκευές με άγνωστη ημερομηνία ανέγερσης και οι οποίοι δεν βρίσκονται σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση. Το κυρίως σώμα του ανεμόμυλου της Κύθνου είναι κατασκευασμένο από πέτρα ενώ ο μηχανισμός είναι ξύλινος και συνδέεται με δύο μυλόπετρες. Η κίνηση του μηχανισμού τίθεται σε λειτουργία με τη δύναμη του αέρα. Οι ανεμόμυλοι του νησιού κατασκευάζονταν από πέτρες που βρίσκονταν στο νησί ενώ ως κονίαμα χρησιμοποιούνταν λάσπη. Το πάχος του τοίχους έφτανε τα 80 εκατοστά ενώ το ύψος του ανεμόμυλου άγγιζε τα 6 μέτρα. Οι σκάλες που οδηγούσαν στα πατάρια του ανεμόμυλου βρίσκονταν στα αριστερά τους εισερχόμενου ενώ η κατεύθυνσή τους είναι δεξιόστροφη. Σε όλους υπήρχε κάποια εστία (μέρος για άναμμα φωτιάς). Ο εξοπλισμός του ανεμόμυλου ήταν συνήθως ένα σκαμνί και καμιά φορά ένα κρεβάτι. Ντουλάπια δεν υπήρχαν αφού τα απαραίτητα κρεμιόνταν από τον τοίχο.
Οι ανεμόμυλοι αποτελούνταν συνήθως από 3 πατάρια ή ορόφους, όπως θα λέγαμε σήμερα, με το κάθε πατάρι να επιτελεί τη δική του λειτουργία. Στο ισόγειο τοποθετούνταν τα τσουβάλια με το κριθάρι, ήταν δηλαδή ο αποθηκευτικός χώρος, ενώ εκεί μπορεί να υπήρχε και το πρόχειρο κρεβάτι του μυλωνά. Στο δεύτερο βρισκόταν το τιμόνι και μόνο σε περίπτωση έλλειψης χώρου τοποθετούνταν εκεί τσουβάλια με κριθάρι. Στο τρίτο πατάρι γίνονταν όλες οι απαραίτητες εργασίες για το άλεσμα του κριθαριού.
Η στέγη ήταν κατασκευασμένη από ξύλινα στοιχεία σε κλίση πάνω στα οποία τοποθετούνταν βούρλα. Γύρω από τα βούρλα τοποθετούνταν χλωρά ξύλα, κυρίως από πικροδάφνη, και η όλη κατασκευή δένονταν με σύρμα.
Οι ανεμόμυλοι της Μεσσαριάς
Στη Μεσσαριά, σε υψόμετρο περίπου 150 μέτρων, συναντάμε κάποιους από τους ανεμόμυλους της Κύθνου οι οποίοι κατασκευάστηκαν εκεί για να εξυπηρετήσουν τους κατοίκους μιας και το αιολικό δυναμικό της περιοχής δεν είναι ιδιαίτερα ισχυρό. Στην περιοχή φαίνεται να λειτουργούσαν 17 ανεμόμυλοι από τους οποίους έχουν εντοπιστεί οι θέσεις των 16. Δυστυχώς οι θέσεις που βρίσκονταν οι ανεμόμυλοι ήταν ιδιαίτερα “δελεαστικές” με αποτέλεσμα να καταστραφούν από τους κατοίκους οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν τις θέσεις αλλά και τα υλικά κατασκευής τους.
Οι ανεμόμυλοι της Δρυοπίδας
Στη Δρυοπίδα και σε υψόμετρο 190 μέτρων βρίσκουμε τους ανεμόμυλους της περιοχής η οποίοι σύμφωνα με μαρτυρίες έφταναν τους 26 όμως για την ώρα έχουν εντοπιστεί οι θέσεις μόνο από 20 εξ’ αυτών οι οποίοι βρίσκονταν σε ομάδες γύρω από τον οικισμό. Οι θέσεις τους ήταν ιδιαίτερα καλές μιας και το αιολικό δυναμικό της περιοχής ήταν ιδιαίτερα ισχυρό. Δύο από τους ανεμόμυλους αυτούς έχουν αποκατασταθεί με τον ένα να στεγάζει σήμερα μια κατοικία κάτι το οποίο είχε ως αποτέλεσμα να αλλοιωθούν τα χαρακτηριστικά του. Ο δεύτερος αποκαταστάθηκε για να χρησιμοποιηθεί ως ανεμόμυλος όμως η χρήση του εγκαταλείφθηκε. Από τους υπόλοιπους ανεμόμυλους της Μεσσαριάς Κύθνου δύο ακόμα διατηρούνται σε καλή κατάσταση και ένας σε μέτρια ενώ οι υπόλοιποι 3 σε κακοί. Παράλληλα υπάρχουν ακόμα 8 ανεμόμυλοι από τους οποίους υπάρχουν μόνο ίχνη ή ελάχιστα κατάλοιπα.
